احادیث اخلاقی(زبان)

احادیث اخلاقی(زبان)

حدیث (۱) امام على علیه السلام :

مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَیْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِی فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه‏

هیچ کس چیزى را در دل پنهان نداشت، جز این که در لغزش هاى زبان و خطوط چهره او آشکار شد.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۴۷۲ ، ح ۲۶

حدیث (۲) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیَقُلْ خَیْراً أَوْ لِیَسْکُتْ.

هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن خیر بگوید یا سکوت نماید.

کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۶۶۷

حدیث (۳) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

جَمالُ الرَّجُلِ فَصاحَهُ لِسانِهِ؛

زیبایى مرد به شیوایى زبان اوست.

شرح فارسی شهاب الاخبار ص ۷۳

حدیث (۴) امام باقر علیه السلام :

إِنَّ هذَا اللِّسانَ مِفتاحُ کُلِّ خَیرٍ و َشَرٍّ فَیَنبَغى لِلمُؤمِنِ أَن یَختِمَ عَلى لِسانِهِ کَما یَختِمُ عَلى ذَهَبِهِ وَ فِضَّتِهِ؛

براستى که این زبان کلید همه خوبیها و بدیهاست پس سزاوار است که مؤمن بر زبان خود مهر زند، همان گونه که بر (کیسه) طلا و نقره خود مُهر مى زند.

تحف العقول ص ۲۹۸

حدیث (۵) امام على علیه السلام :

أَیُّهَا النَّاسُ، فِی الْإِنْسَانِ عَشْرُ خِصَالٍ یُظْهِرُهَا لِسَانُهُ: شَاهِدٌ یُخْبِرُ عَنِ الضَّمِیرِ، حَاکِمٌ یَفْصِلُ بَیْنَ الْخِطَابِ، وَ نَاطِقٌ یُرَدُّ بِهِ الْجَوَابُ، وَ شَافِعٌ یُدْرَکُ بِهِ الْحَاجَهُ، وَ وَاصِفٌ یُعْرَفُ بِهِ الْأَشْیَاءُ، وَ أَمِیرٌ یَأْمُرُ بِالْحَسَنِ، وَ وَاعِظٌ یَنْهى‏ عَنِ الْقَبِیحِ، وَ مُعَزٌّ تُسَکَّنُ بِهِ الْأَحْزَانُ، وَ حَاضِرٌ تُجْلى‏ بِهِ الضَّغَائِنُ، وَ مُونِقٌ تَلْتَذُّ بِهِ الْأَسْمَاعُ.

در انسان ده خصلت وجود دارد که زبان او آنها را آشکار مى سازد، زبان گواهى است که از درون خبر مى دهد. داورى است، که به دعواها خاتمه مى دهد. گویایى است که بوسیله آن به پرسش ها پاسخ داده مى شود. واسطه اى است که با آن مشکل برطرف مى شود. وصف کننده اى است که با آن اشیاء شناخته مى شود. فرماندهى است که به نیکى فرمان مى دهد. اندرزگویى است که از زشتى باز مى دارد. تسلیت دهنده اى است که غمها به آن تسکین مى یابد. حاضرى است که بوسیله آن کینه ها برطرف مى شود و دلربایى است که گوشها بوسیله آن لذّت مى برند.

کافى(ط-الاسلامیه) ج ۸ ، ص ۲۰

حدیث (۶) امام سجاد علیه السلام :

حَقُّ اللِّسَانِ إِکْرَامُهُ عَنِ الْخَنَى وَ تَعْوِیدُهُ الْخَیْرَ وَ تَرْکُ الْفُضُولِ الَّتِی لَا فَائِدَهَ لَهَا وَ الْبِرُّ بِالنَّاسِ وَ حُسْنُ الْقَوْلِ فِیهِم‏

حق زبان، دور داشتن آن از زشت گویى، عادت دادنش به خیر و خوبى، ترک گفتار بى فایده و نیکى به مردم و خوشگویى درباره آنان است.

امالی(صدوق) ص ۳۶۸ – خصال ص ۵۶۶ – مکارم الاخلاق ص ۴۱۹

حدیث (۷) امام على علیه السلام :

اَللِّسانُ سَبُعٌ إِن خُلِّىَ عَنهُ عَقَرَ؛

زبان، درنده اى است که اگر رها شود، گاز مى گیرد.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۴۷۸ ، ح ۶۰

حدیث (۸) امام صادق علیه السلام :

إِذا أَرادَ اللّه بِعَبدٍ خِزیا أَجرى فَضیحَتَهُ عَلى لِسانِهِ؛

هرگاه خداوند بخواهد بنده اى را رسوا کند، از طریق زبانش او را رسوا مى کند.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج ۷۵ ، ص ۲۲۸ ، ح ۱۰۱

حدیث (۹) امام حسین علیه السلام :

إِنَّ لِسَانَ ابْنِ آدَمَ یُشْرِفُ کُلَّ یَوْمٍ عَلَى جَوَارِحِهِ فَیَقُولُ کَیْفَ أَصْبَحْتُمْ فَیَقُولُونَ بِخَیْرٍ إِنْ تَرَکْتَنَا وَ یَقُولُونَ اللَّهَ اللَّهَ فِینَا وَ یُنَاشِدُونَهُ وَ یَقُولُونَ إِنَّمَا نُثَابُ بِکَ وَ نُعَاقَبُ بِکَ.

زبان آدمیزاد، هر روز به اعضاى او نزدیک مى شود و مى گوید: چگونه اید؟ آنها مى گویند: اگر تو ما را به خودمان واگذارى، خوب هستیم و مى گویند: از خدا بترس و کارى به ما نداشته باش: و او را سوگند مى دهند و مى گویند: ما فقط به واسطه تو پاداش مى یابیم و به واسطه تو، مجازات مى شویم.

خصال ص۶ – مستدرک الوسایل ج ۹ ، ص ۲۵ ، ح ۱۰۱۰۵ – بحارالأنوار(ط-بیروت) ج ۶۸ ، ص۲۷۸، ح ۱۴

حدیث (۱۰) امام على علیه السلام :

اِحبِس لِسانَکَ قَبلَ أَن یُطیلَ حَبسَکَ وَ یُردىَ نَفسَکَ فَلا شَىءَ أَولى بِطولِ سَجنٍ مِن لِسانٍ یَعدِلُ عَنِ الصَّوابِ و َیَتَسَرَّعُ إِلَى الجَوابِ؛

پیش از آن که زبانت تو را به زندان طولانى و هلاکت درافکند، او را زندانى کن، زیرا هیچ چیز به اندازه زبانى که از جاده صواب منحرف مى شود و به جواب دادن مى شتابد، سزاوار زندانى شدن دراز مدّت نیست.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۲۱۴ ، ح ۴۱۸۰

حدیث (۱۱) امام باقر علیه السلام :

فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً قَالَ قُولُوا لِلنَّاسِ أَحْسَنَ مَا تُحِبُّونَ أَنْ یُقَالَ لَکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ اللَّعَّانَ السَّبَّابَ الطَّعَّانَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ وَ یُحِبُّ الْحَیَّ الْحَلِیمَ الْعَفِیفَ الْمُتَعَفِّفَ.

درباره این گفته خداوند که «با مردم به زبان خوش سخن بگویید» فرمود: بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آنها بگویید، چرا که خداوند، لعنت کننده، دشنام دهند، زخم زبان زن بر مؤمنان، زشت گفتار، بدزبان و گداى سمج را دشمن مى دارد و با حیا و بردبار و عفیفِ پارسا را دوست دارد.

امالى (صدوق) ص ۲۵۴

حدیث (۱۲) امام حسن عسکرى علیه السلام :

فِی تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَى وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً قَالَ قُولُوا لِلنَّاسِ کُلِّهِمْ حُسْناً مُؤْمِنِهِمْ وَ مُخَالِفِهِمْ أَمَّا الْمُؤْمِنُونَ فَیَبْسُطُ لَهُمْ وَجْهَهُ وَ أَمَّا الْمُخَالِفُونَ فَیُکَلِّمُهُمْ بِالْمُدَارَاهِ لِاجْتِذَابِهِمْ إِلَى الْإِیمَانِ فَإِنِ اسْتَتَرَ مِنْ ذَلِکَ بِکَفِّ شُرُورِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ وَ عَنْ إِخْوَانِهِ الْمُؤْمِنِینَ

در تفسیر آیه «با مردم به زبان خوش سخن بگویید» فرمود: یعنى با همه مردم، چه مؤمن و چه مخالف، به زبان خوش سخن بگویید. مؤمن، به هم مذهبان، روى خوش نشان مى دهد و با مخالفان، با مدارا سخن مى گوید تا به ایمان، جذب شوند و حتّى اگر نشدند، با این رفتار، از بدى هاى آنان در حقّ خود و برادران مؤمنش، پیشگیرى کرده است.

مستدرک الوسائل ج ۱۲، ص ۲۶۱ ، ح ۱۴۰۶۱

حدیث (۱۳) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :

یُعَذِّبُ اللَّهُ اللِّسَانَ بِعَذَابٍ لَا یُعَذِّبُ بِهِ شَیْئاً مِنَ الْجَوَارِحِ فَیَقُولُ أَیْ رَبِّ عَذَّبْتَنِی بِعَذَابٍ لَمْ تُعَذِّبْ بِهِ شَیْئاً فَیُقَالُ لَهُ خَرَجَتْ مِنْکَ کَلِمَهٌ فَبَلَغَتْ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا فَسُفِکَ بِهَا الدَّمُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِبَ بِهَا الْمَالُ الْحَرَامُ وَ انْتُهِکَ بِهَا الْفَرْجُ الْحَرَامُ

خداوند! زبان را عذابى دهد که هیچ یک از اعضاى دیگر را چنان عذابى ندهد. زبان گوید: اى پروردگار! مرا عذابى دادى که هیچ چیز را چنان عذاب ندادى! در پاسخش گفته شود: سخنى از تو بیرون آمد و به شرق و غرب زمین رسید و به واسطه آن خونى بناحقّ ریخته شد و مالى به غارت رفت و ناموسى هتک شد.

کافى(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۱۱۵، ح ۱۶

حدیث (۱۴) امام صادق علیه السلام :

کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاهَ وَ الْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَهٌ.

مردم را به غیر از زبان خود، دعوت کنید، تا پرهیزکارى و کوشش در عبادت و نماز و خوبى را از شما ببینند، زیرا اینها خود دعوت کننده است.

کافى(ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۷۸ ، ح ۱۴

حدیث (۱۵) پیامبر صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :

إِنَّ لِسَانَ الْمُؤْمِنِ وَرَاءَ قَلْبِهِ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ یَتَکَلَّمَ بِشَیْ‏ءٍ یُدَبِّرُهُ بِقَلْبِهِ ثُمَّ أَمْضَاهُ بِلِسَانِهِ وَ إِنَّ لِسَانَ الْمُنَافِقِ أَمَامَ قَلْبِهِ فَإِذَا هَمَّ بِالشَّیْ‏ءِ أَمْضَاهُ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یَتَدَبَّرْهُ بِقَلْبِه‏

زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگوید درباره آن مى‏ اندیشد و سپس آن را مى گوید اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن کند آن را به زبان مى ‏آورد و درباره آن نمى ‏اندیشد.

تنبیه الخواطر ج۱، ص ۱۰۶

حدیث (۱۶) امام على علیه السلام :

عَلى لِسانِ المُؤمِنِ نُورٌ یَسطَعُ وَ على لِسانِ المُنافِقِ شَیطانٌ یَنطِقُ؛

بر زبان مؤمن نورى (الهى) است و درخشان و برزبان منافق شیطانى است که سخن مى‏گوید.

شرح نهج البلاغه(ابن ‏أبى‏ الحدید) ج ۲۰، ص ۲۸۰ ، ح ۲۱۸

حدیث (۱۷) امام على علیه السلام :

وَرَعُ الْمُنَافِقِ لَا یَظْهَرُ إِلَّا عَلَى لِسَانِه‏

پرهیزکارى منافق جز در زبانش ظاهر نمى ‏شود.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۵۹ ، ح ۱۰۵۰۹

حدیث (۱۸) امام على علیه السلام :

عِلمُ المُنافِقِ فی لِسانِهِ وَ عِلمُ المُؤمِنِ فی عَمَلِهِ؛

دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در کردار اوست.

شرح آقا جمال الدین خوانساری ج ۴ ، ص ۳۵۰ ، ح ۶۲۸۸

حدیث (۱۹) امام على علیه‏ السلام :

إِنَّ لِسَانَ الْمُؤْمِنِ مِنْ وَرَاءِ قَلْبِهِ وَ إِنَّ قَلْبَ الْمُنَافِقِ مِنْ وَرَاءِ لِسَانِهِ لِأَنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَتَکَلَّمَ بِکَلَامٍ تَدَبَّرَهُ فِی نَفْسِهِ فَإِنْ کَانَ خَیْراً أَبْدَاهُ وَ إِنْ کَانَ شَرّاً وَارَاهُ وَ إِنَّ الْمُنَافِقَ یَتَکَلَّمُ بِمَا أَتَى عَلَى لِسَانِهِ لَا یَدْرِی مَا ذَا لَهُ وَ مَا ذَا عَلَیْه‏

زبان مؤمن، در پشت دل اوست و دل منافق، در پشت زبان او، زیرا مؤمن هرگاه بخواهد سخنى بگوید، ابتدا درباره آن مى‏ اندیشد، اگر خوب بود اظهارش مى ‏کند و اگر بد بود آن را پنهان مى ‏دارد. اما منافق هر چه به زبانش آید مى‏ گوید، بى آن‏که بداند چه سخنى به سود او و چه سخنى به زیان اوست.

نهج البلاغه(صبحی صالح) ص ۲۵۳

حدیث (۲۰) امام باقر علیه‏ السلام :

إِنَّ هَذَا اللِّسَانَ مِفْتَاحُ کُلِّ خَیْرٍ وَ شَرٍّ فَیَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَخْتِمَ عَلَى لِسَانِهِ کَمَا یَخْتِمُ عَلَى ذَهَبِهِ وَ فِضَّتِه‏

به راستى که این زبان کلید همه خوبى‏ ها و بدى‏ هاست پس شایسته است که مؤمن زبان خود را مُهر و موم کند، همان گونه که (صندوق) طلا و نقره خود را مُهر و موم مى‏ کند.

تحف العقول ص ۲۹۸

حدیث (۲۱) امام صادق علیه‏ السلام :

إِنَّ لِأَهْلِ الْجَنَّهِ [أَرْبَعَ عَلَامَاتٍ وَجْهٍ مُنْبَسِطٍ وَ لِسَانٍ لَطِیفٍ وَ قَلْبٍ رَحِیمٍ وَ یَدٍ مُعْطِیَهٍ].

بهشتى ‏ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.

امالی(طوسی) ص ۶۸۳ – مجموعه ورام ج ۲، ص ۹۱

حدیث (۲۲) امام على علیه‏ السلام :

عَوِّدْ لِسَانَکَ لِینَ الْکَلَامِ وَ بَذْلَ السَّلَامِ یَکْثُرْ مُحِبُّوکَ وَ یَقِلَّ مُبْغِضُوک‏

زبان خود را به نرمگویى و سلام کردن عادت ده، تا دوستانت زیاد و دشمنانت کم شوند.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۳۵ ، ح ۹۹۴۶

حدیث (۲۳) پیامبر صلی الله علیه و آله :

مَن دَفَعَ غَضَبَهُ دَفَعَ اللّه‏ُ عَنهُ عَذابَهُ وَ مَن حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرَ اللّه‏ُ عَورَتَهُ؛

هر کس خشمش را برطرف سازد، خداوند کیفرش را از او بردارد و هر کس زبانش را نگه دارد، خداوند عیبش را بپوشاند.

نهج الفصاحه ص ۷۶۷ ، ح ۳۰۰۴

حدیث (۲۴) امام باقر علیه‏ السلام :

لا یَسلَمُ أحَدٌ مِنَ الذُّنوبِ حَتَّی یَخزُنَ لِسانَهُ؛

هیچکس تا زبانش را نگه ندارد از گناهان در امان نیست.

تحف العقول ص ۲۹۸ – بحارالانوار(ط-بیروت) ج۷۵، ص ۱۷۸

حدیث (۲۵) امام صادق علیه‏ السلام :

إِنَّ أَبْغَضَ خَلْقِ اللَّهِ عَبْدٌ اتَّقَى النَّاسُ لِسَانَه‏

همانا نفرت انگیزترین مخلوق خدا بنده ای است که مردم از شرّ زبان او پرهیز می کنند.

کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۳۲۳

حدیث (۲۶) امام صادق علیه‏ السلام :

مردم را با غیر زبانتان بخوانید تا از شما پارسایی و کوشش و نماز و خوبی را ببینند زیرا این امور آنان را به سوی حق فرا می خواند

کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۷۸ ، ح ۱۴

حدیث (۲۷) امام سجاد علیه‏ السلام :

الْمُؤْمِنُ یَصْمُتُ لِیَسْلَمَ، وَ یَنْطِقُ لِیَغْنَم‏

مؤمن، خاموشى اختیار مى‏کند تا سالم بماند و سخن مى‏گوید تا سودى ببرد.

کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲، ص ۲۳۱

حدیث (۲۸) امام علی علیه‏ السلام :

لا تَقُل ما لا تُحِبُّ أن یُقالَ لَکَ؛

آنچه دوست ندارى درباره‏ ات گفته شود، درباره دیگران مگوى.

تحف العقول ص ۷۴

حدیث (۲۹) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:

أفشِ السَّلامَ یَکثُرْ خَیرُ بَیتِکَ؛

سلام را رواج ده تا خیر و برکت خانه ‏ات زیاد شود.

خصال ص ۱۸۱

حدیث (۳۰) پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:

إیّاکَ و ما یُعتَذَرُ مِنهُ

بپرهیز از کارى که موجب عذرخواهى می ‏شود.

امالی(صدوق) ص ۳۲۳

حدیث (۳۱) امام صادق علیه السلام:

إنَّ أبغَضَ خَلقِ اللَّهِ عبدٌ اتّقَى النّاسُ لِسانَهُ.

مبغوض‏ترین خلق خدا بنده ‏اى است که مردم از زبان او بترسند.